केळ

 

 केळ

आठवण कधी एकटी दुकटी येत नाही. एका आठवणीचं बोट धरून आठवणींची न संपणारी मालिकाच सुरू होते. आता बघा नं, पूर्वी कोणाच्या दरवाजाला  आंब्याच्या पानांचं तोरण आणि केळाचे खुंट लागलेले दिसले की न सांगता त्या घरापुढे झाडझुड करून सडा रांगोळी घातली आहे ह्या वेगळ्या उल्लेखाची गरज नसे. घरात नव्या जरीच्या साड्यांची लगबग, ओवाळायला कोणी पोक्त बाई दिव्याचं ताटं एका हातात धरून दुसर्‍या हाताने दिव्याभोवती आडोसा धरून वार्‍यापासून त्याला वाचवत, कोणा तरुणाला ओवाळायची वाट बघत उभी असणारच. आत मधुन सुग्रास अन्न पदार्थांच्या एकत्र वासातूनही हा मसालेभात, हे लाडू ही आळू भाजी, हं!!! आंबेमोहराचा भात शिजला वाटतं! असे सगळे वास नाकाच्या डिस्टिलरीत वेगवेगळे होऊन ओळखले  जायचे. घरातून सनईचे मंद सूर नसले तरी ऐकू आल्यासारखे वाटायचे. कुठल्याशा आतल्या खोलीत हळद लावलेली, आवरून सावरून, साडी सांभाळत 19-20 वर्षांची बसलेली मुलगी न पाहताच दिसू लागायची.

एखाद्या मंदिराच्या दरवाजाला लागलेले केळाचे खुंट काही विशिष्ट पूजा, यज्ञ, ब्रह्मवृंदाचे मंत्रोच्चार, हवन, तूप, समिधांचा धूर, सोबत शिर्‍याचा प्रसाद अशा अनेक, आवाज, गंध, आणि तेथील दृश्य ह्यांचा चित्रपट डोळ्यासमोर उभा करत असत.

आज जमाना बदलून दरवाजावर झरबेरा, ऑर्किड, फर्न, अस्पॅरॅगसच्या सुंदर महिरापी उभ्या असतात. पण दोन केळाच्या खांबांनी उभी केलेली कमान आणि आंब्याच्या पानांच्या तोरणाची शान जरा वेगळीच वाटते.

 

झाडाचं खोड म्हटलं की ते काळसर, तपकिरी, खडबडीत, ओबडधोबड! पण केळीचा नितळ पणा, मनी भरेल असा `सु-वर्ण’ पाहिला की केळाच्या खोडाला खोड न म्हणता केळीचा गाभाच म्हटलं जातं. त्याचा एकेक थर एकेक थर काढत गेलं तरी आतला गाभा जास्तच कोमल होत जातो. रंगाची नव्हाळी तजेलदार, कोमल होत जाते. बाकी झाडांना फळं आली तरी फळं उतरवली जातात, काढली जातात; पण केळ हे एकच झाडं असं की लेकराआधी आईवर घाव घातला जातो. नाजूक केळ खाली कोसळते; मग केळीचा घड कापला  जातो. कुठेतरी चुटपुट लावणारं दृश्य!

 

10 / 8

 

केळीस लागला घड सोनेरी

लव किंचित झुकली, फळभारेची

कृतार्थ हृदयी तरि, उदास किंचित

अबोल अन्तर्मुख मनी जाहली ------।।1

 

मम कूस असेलचि, उद्या रिकामी

ही भरली ओंजळ, होइल खाली 

न उरेल प्रयोजन, जगण्याचेही

सुकुमार केळ कोसळली खाली------।।2

 

हे नको नको मम, जगणे असले

घे सामावुन मज, धरणी माते

हे कसले जगणे  लाजिरवाणे

बरेचि आता इहलोक सोडणे------।।3

 

ती जरी कोसळे केळ खालती

टवटवीत होती तरिही हिरवी

``वाढवील शोभा, घरची’’ बोले

नर आनंदे भलताच हिशोबी------।।4

 

ती घरी आणिली कोमल केळी

मग छान सजविली कमान दारी

ती केळ कुजबुजे, हळूच कानी

``हो जगकल्याणा, उत्सव सदनी’’------।।5

 

ओशाळला काळ, ऐकुन वाणी

बहु खजील झाला माणुस चित्ती

हो जागृत त्याची श्रद्धा भक्ती

तो बोले अंतर्बाहय बदलुनी ------।।6

 

सर्वेत्र सुखिनः सन्तु सर्वे सन्तु निरामयाः।

सर्वे भद्राणि पश्यन्तु मा कश्चित् दुःखमाप्नुयात्।।7

 

----------------------------------------